A marabillosa aventura de Jella Lepman: "Un puente de libros infantiles"

" ... Un bo día chamou á porta un coronel norteamericano... preguntou se ... estaría disposta a voar a Alemania... coma asesora para temas relacionados coa educación e cultura dos nenos e as mulleres alemás...

(...)

...Cada vez tiña máis claro  que non debía mirar atrás, senón afrontar o futuro pensando nos nenos... Finalmente aceptei... "

Así relata Jella Lepman no seu libro autobiográfico "Un puente de libros infantiles" ( Editorial Creotz. Vigo. 2017) como se embarcou nunha marabillosa  aventura ( sen por iso deixar de ser moi crúa, polo regreso á derruída Alemania de posguerra, para ela que, como alemá e xudía, volvía ao seu país) a cal  frutificou na posta en marcha da Exposición Internacional do Libro Infantil e Xuvenil ( Munich 1946), a primeira pedra que iniciaría un fermoso camiño pola mundo da lectura ( do desfrute e da formación a través das prácticas lectoras) para a creación da Biblioteca Internacional da Xuventude (Munich,1949) do IBBY (1953) e do premio Hans Christian Andersen.

Realmente resulta emocionante seguir a Jella Lepman, coas súas propias palabras, relatando as iniciativas e os esforzos para conquistar a autoridades europeas e americanas nun momento histórico no que a prioridade era recontruír a Europa, a Alemania destrozadas (non sentido físico e espiritual) pola Segunda Guerra Mundial.

Do relato de Jella deducimos que tan importante como reconstruír dos entullos era dar de beber nas fontes da imaxinación e da lectura aos nenos e nenas alemáns, reeducalos para que o nazismo non volvese rexurdir máis nunca.

Unha gran muller que con tesón e enerxía creou unha biblioteca nunha liña na que  a seguimos deseñando hoxe en día, centrada na lectura e na formación, o agasallo e apoio dos libros en tempos de crise como táboa de salvación.

Unha relato en clave autobiográfica que mesmo pode entenderse coma un rigoroso e ilusionante manual, imprescindible para a formación dun bo, dunha boa bibliotecaria.

Un pracer de lectura para todos e todas os que mediamos no mundo dos libros.

"Xan do Arrabaldo" Fontoira Surís relata en clave de ficción a historia de A Moureira, o arrabaldo da vila de Pontevedra.

Adicado ás mulleres bravas do Barrio de San Roque: Marujita Lacana, Carmela a Pilota e Pilarín a dos Periódicos. Pola súa memoria e a xenerosidade de transmitilo á nova rapazada que estuda no barrio.


Coma acontece coa historia de todas as vilas, os arrabaldos son os grandes esquecidos das mesmas salvo ser o motor económico e social da súa evolución. Coa novela "Xan do Arrabaldo" Fontoira Surís achéganos en clave de ficción narrativa a historia da vila de Pontevedra, a dos traballadores, os comerciantes, os pescadores que realmente foron o impulso económico e social de cambio de "Pontus vetulus", da súa Moureira (topónimo relacionado coa salmoira, co salgado das sardiñas que aínda hoxe en día é lembrado pola memoria de moitas das veciñas do barrio de San Roque, a vella Moureira pontevedresa: véxase "os nomes con historia na sala de visitas deste blog").

Quero lembrar o comezo de "A saga fuga de JB" de Torrente Ballester cando as mulleres de A Moureira exclaman "Roubaron o corpo santo" e introdúcennos no mundo da confraría dos mareantes, ou o "Triángulo inscrito na circunferencia" de Víctor Freixanes arredor tamén deste mundo de mareantes pontevedreses (os pescadores e os navegantes de A Moureira).

E tras estas referencias literarias, Xanciño Neto "fillo dun atalieyro da Moureira" trasládanos ao ano 1476 "do Noso Señor" na vila de Pontevedra "atacada e cercada" na loita sucesoria entre Xoana a Beltranexa e Isabel a Católica ao reino de Castela.

Mais a loita é o marco referencial pois a historia de Xanciño é a historia de A Moureira: a pesca da sardiña, a salgadura para a súa conservación e o seu comercio, que serve de impulso económico para a vila, unha vila que vive de murallas adentro (burguesía, artesáns, nobreza) e que vive fóra de portas( pescadores, comerciantes e mesmo lugares de lecer e vida alegre).

Xanciño serve como personaxe guía que nos leva polas descricións detalladas dos costumes, das rúas, as vivendas, as crenzas, os traballos, os intercambios comerciais... e como navegante dános información das viaxes, das mercadorías, dos portos, dos navíos... xa que logo da grande riqueza económica do porto de A Moureira no século XV.

Quizais a trama estea a favor dos datos, dos detalles, mais as aventuras de Xanciño para entrar na vila sitiada, os seus tratos e amizade cos xudeus ( que xa foxen da expulsión), as aventuras marítimas polos máis importantes portos europeos da época, os amores dun navegante... van tecendo unha documentada e fermosa historia do esplendoroso pasado de A Moureira vella, do noso barrio de San Roque, sen esquecernos do grande aporte de léxico tradicional do ámbito da salgadura, navegación... que nos aporta a novela.

Sen dúbida unha novela enriquecedora para calquera lector e indispensable para a nosa rapazada do IES Sánchez Cantón, pois recupera a nosa identidade mariñeira e navegante, a nosa historia, non a máis coñecida de Pontevedra máis sen dúbida a máis popular e da que aínda quedan pegadas no barrio de San Roque. 

Sobre mediación lectora e propostas de lectura.

Rematado o curso académico os mediadores de lectura, quen máis quen menos, vimos de compartir coa nosa rapazada as nosas propostas lectoras para o verán; apoiándonos nas novidades editoriais, as ofertas das librerías, as recomendacións que determinadas páxinas dixitais (as cales seguimos e coas que polo xeral compartimos gustos lectores), as apostas daqueles escritores dos que nos consta a súa calidade... elaboramos estas suxerencias que partillamos co noso alumnado e publicamos nos nosos blogues. 

A través da rede chega agora a nós un artigo que Luís Miguel Cencerrado publica en BiblogTecarios arredor deste tema " Conjugar el verbo recomendar en la biblioteca pública e escolar" para axudarnos a reflexionar sobre esta práctica que realizamos ás veces sen pararnos a meditar sobre a profundidade e o alcance da mesma.

Di Luís Miguel Cencerrado no seu post que " O noso labor de promoción de hábitos lectores debe asentarse firmemente sobre o valor e a riqueza das suxerencias de lectura que propoñemos", valor e riqueza dúas palabras cheas de sentido no noso traballo coma educadores e continúa " o valor das coleccións da biblioteca (...) dependerá fundamentalmente da calidade das lecturas e das informacións que conteñen os documentos que a conforman" outro dato a ter en conta cando realizamos non só a selección senón tamén as compras dos fondos para a nosa rapazada.

Sobre o desenvolvemento da práctica de propostas lectoras fai referencia a "tecer un bo ambiente de confianza, intercambio  e complicidade" cos lectores e non podo deixar de lembrar cando dalgún xeito rexeito a lectura dalgún alumno ou alumna (por consideralo sen valor, mesmo pouco recomendable para a súa formación) e non establecín esa previa complicidade, afinidade á que fai referencia Cencerrado o que convirte a miña recomendación en negación e non en valor.

Arredor da actualización constante que según Cenderrado require esta práctica en moitos casos resulta agotadora cando debes compaxinala coa preparación de clases, exames, proxectos... o que desde logo, son consciente, pode afectar á calidade, ao valor das miñas propostas lectoras, a ese "analizar, valorar e escoller" tan enriquecedor da práctica que cita Cencerrado.

Outro importante consello do articulista é que " esta función debe ser exercida co ánimo de compartir, sen imposicións e dogmatismos, de forma bidirecional e colaborativa" e tremo só de pensar nas ocasións nas que inconscientemente caín no dogmatismo e esquecín a bidirección das propostas.

Achega Cencerrado que o éxito no labor de análise e selección é "identificar o material que imos analizar, describir os elementos máis relevantes da obra e realizar a valoración dos mesmos".

Consellos de gran utilidade que complementan o seu artigo con unhas pautas a seguir cando lemos unha obra, cando a analizamos e cando a valoramos: constatamos a utilidade do emprego de fichas de análise adecuadas ao tipo de obras que son, xa que logo, perfectas para axudar á nosa reflexión sobre a lectura, achegarnos a determinados elementos da mesma e realizar unha valoración realizada coma lectores críticos e reflexivos.

Un artigo este de Luís Miguel Cencerrado que debemos ter moi en conta á hora de realizar e publicar as nosas recomendacións lectoras.

https://www.biblogtecarios.es/lmcencerrado/conjugar-el-verbo-recomendar-en-la-biblioteca-publica-y-escolar/

"O exército de fume" Manuel Gago.

Comezamos as lecturas do verán con "O exército de fume" de Manuel Gago: historia, aventuras, un fermoso percorrido pola Galicia atlántica e do interior, de Londres a Madrid, collidos da man por un importante elenco de personaxes que moven a trama misturando, en palabras do autor, lenda, historia e ficción.

Ten pois esta novela todos os elementos para engancharnos desde o seu comezo, para enguedellarnos nas aventuras de Celia, Ramallo e moitos e moitas máis que conforman un "exército de fume", os que non están pero loitan pola liberdade.

 Unha guerra que non rematou (a nosa) e outra guerra en marcha (a mundial), 1942, de finais de abril a primeiros de xuño, un ritmo moi áxil case cinematográfico.

A diplomacia, a espionaxe, a loita, os heroes sen nome móvense pola novela con fluidez, sempre marcando un ideal, a resistencia ante a intolerancia e os abusos dos fascismos, a procura da xustiza para todos e todas.

Pequenas e moi fermosas descricións da paisaxe galega arroupan os feitos e axudan a situar ao lector nun mapa xeográfico moi concreto, xa que o autor nolo indica ao comezo de cada capítulo; personaxes presentados con pequenas pinceladas pero moi ben caracterizados polo que fan e din. O ambiente da Galicia na posquerra está moi ben recreado, a fame, o medo, as represalias e sobre todo o valor e a forza dese exército na escuridade ("de fume") que non se resigna a sentirse vencido.

Ten pois esta novela de Manuel Gago fondo e forma moi atractivos para gozar dunha animada e engailante lectura, para esvarar pola obra con pracer, engadindo a maiores valores formativos sobre a nosa historia, arte e como non podía faltar nas obras do autor, o fermoso imaxinario da nosa cultura.

Recomendo que acompañemos a Celia e a Ramallo, a Brais e a Emilio, a Charo, ao pintor de océanos e a Brendinger (estes dous últimos os meus preferidos) nesta aventura que puido acontecer na Galicia da posguerra e cumplimentemos este fermoso roteiro pola rica paisaxe da nosa xeografía coa que nos deleita esta novela.

(Urbano Lugrís, Vista de Vigo).